Wielu uczniom odrabianie pracy domowej kojarzy się raczej z udręką i przykrym obowiązkiem. Kiedy dochodzą do tego pierwsze trudności pojawiające się w szkole, nastolatek może kompletnie zmienić swoje podejście do nauki. Jeśli stan ten będzie trwać dłuższy czas, dziecko może stracić zainteresowane lekcjami, przestać odrabiać zadania domowe, a nawet zacząć szukać wymówek, aby unikać szkoły. Najczęstszymi powodami są wtedy brak motywacji i pewności siebie. Warto jednak zajrzeć nieco głębiej, bo niechęć do nauki może mieć swoje drugie dno.
Jak zmotywować nastolatka do nauki tak, aby nie przyniosło to odwrotnego skutku? Warto w pierwszej kolejności „wejść w buty” swojego dziecka i zastanowić się, co jest przyczyną problemu. Trudności w nauce są niepokojącym sygnałem dla rodziców, w końcu chcą jak najlepszej przyszłości dla swojej pociechy, a edukacja jest jej nieodłącznym elementem. Warto dać sobie czas i poobserwować zachowanie swojego dziecka. To dobry moment na zastanowienie się, czy jest to tylko faza przejściowa, czy narastający problem, który wymaga interwencji. Fazą przejściową może być moment przechodzenia z podstawówki do liceum, kiedy każdy nastolatek potrzebuje chwili na przystosowanie się do nowego, nieznanego środowiska oraz zmiany tempa nauki. Wykaż się wtedy cierpliwością i zrozumieniem dla zmian, które przechodzi Twoje dziecko. Spadki wydajności są w takiej sytuacji naturalną koleją rzeczy.
Dlaczego nastolatek nie chce się uczyć – przyczyny:
Zmiany związane z dojrzewaniem: etap dojrzewania ma ogromny wpływ, nie tylko na to, jak zmienia się organizm nastolatka, ale również na to, jak funkcjonuje i jakie ma nastawienie do otaczającego go świata. Spadek motywacji do nauki może wynikać ze zmian neurohormonalnych, które powodują wahania nastroju i wzrost impulsywności, ale również – zaburzenia snu.
Około 12 roku życia dzieci zaczynają wchodzić w okres dojrzewania, kiedy to wydzielanie melatoniny odpowiedzialnej za zasypianie i sen, zostaje zaburzone. Badania pokazują, że rytm dobowy nastolatka zostaje przesunięty o około 2-3 godziny do tyłu. Oznacza to, że jeśli dorosły szykuje się do snu ok. 22:00, to nastolatek robi to po północy. Budzenie go rano do szkoły jest równoznaczne z codziennym wstawaniem dorosłego o 04:00 nad ranem. Efektem jest stale niewyspany uczeń, a co za tym idzie pogorszenie pamięci i koncentracji. I nie jest tak, że prędzej czy później dopadnie go zmęczenie i wcześniejszy sen – to melatonina za niego odpowiada.
Dodatkowo, z jednej strony dochodzi rozdrażnienie, bunt, krzyki i awantury. Z drugiej strony, próba opanowania tego chaosu, kiedy nastolatek stara się skupić i coś zapamiętać, ale kompletnie mu to nie wychodzi. Wisienką na torcie są pretensje i presja otoczenia. Taki mix sprawia, że dziecko ma poczucie, że cały świat jest przeciwko niemu.
Kondycja i zdrowie psychiczne – zdrowie psychiczne jest jednym z najważniejszych czynników wpływających na chęć nauki w klasie i interakcje społeczne, które są nieodłącznymi elementami życia szkolnego. Zdarza się, że dzieci mówią „nie lubię szkoły”, „nie chcę do niej chodzić”. A negatywne nastawienie nie bierze się znikąd. U niektórych nastolatków okres dojrzewania bywa bardzo trudny i obciążający psychicznie. Coraz więcej młodych ludzi zmaga się z lękami i depresją. Wiele z nich funkcjonuje z niezdiagnozowanym ADHD.
Dla depresji charakterystyczne jest pogorszenie się funkcji związanych z myśleniem. Trudniej wtedy zapamiętać nowe informacje i przypomnieć te wcześniej wyuczone.
Z kolei nastolatki z ADHD potrafią wyłączyć się z lekcji, bo konieczność utrzymania ciągłej uwagi i koncentracji przez 7 godzin dziennie jest dla nich nie tylko niezwykle męcząca, ale wręcz niemożliwa.
Przytłoczenie i zaległości w nauce – dorastanie to podróż pełna wzlotów i upadków. Nastolatek często czuje się przytłoczony zarówno w życiu szkolnym jak i osobistym. Burza hormonów, niewyspanie, natłok obowiązków związanych ze szkołą i zajęciami pozalekcyjnymi, potrafią skutecznie zniechęcić. W efekcie dzieciaki mogą czuć się przygnębione i zrezygnowane, bo nie są w stanie nadążać za zadaniami szkolnymi. Z jednej strony materiał z roku na rok staje się trudniejszy, a z drugiej coraz bardziej absorbuje życie towarzyskie. I to normalne, że woli spędzać czas z rówieśnikami niż uczyć się matematyki. I ma problem, żeby to wszystko połączyć.
Stres i wysokie wymagania – stres niejedno ma imię i w zależności od charakteru i okoliczności, każde dziecko będzie reagować inaczej na różne wydarzenia. Dodatkowo mózg nastolatka jest bardziej wrażliwy na stres. Dlatego też nastolatki mogą łatwo stracić motywację do nauki. Widać to w chociażby w sytuacjach, kiedy dzieci są pewne swojej wiedzy, a na klasówce – pustka w głowie. Rodzicom łatwo przychodzi stawianie wysokich wymagań i „szóstki” na koniec roku. Jednak te cele powinny brać pod uwagę również indywidualne możliwości dziecka.
Jak zmotywować nastolatka, który nie chce się uczyć?
Budowanie więzi i komunikacja – rozmowa z nastolatkiem bywa trudna, jednak warto zachować spokój i wysłuchać punktu widzenia dziecka. Dobra komunikacja jest niezbędna, aby Twoja pociecha poczuła wsparcie w stawianiu czoła różnym problemom, w tym braku motywacji. Zamiast rozkazywać i przejmować kontrolę, okaż zainteresowanie tym, jak dziecko się czuje i jakie napotyka trudności. Jako dorosły dajesz mu sygnał: „rozumiem, że jest Ci ciężko, zastanówmy się, jak możemy Ci pomóc”.
Dojrzewaniem jest czasem tworzenia się partnerstwa i ma ogromny ku temu potencjał. Chociaż często postrzegane jako zło konieczne, jest bardzo ważne dla relacji. Mimo, że ulegają one zmianie i nastolatek nie mówi już wszystkiego. Będąc otwartym na rozmowę i pokazując pozytywne nastawienie, masz większą szansę dotrzeć do swojego potomka, jeśli wydarzy się coś złego. A przecież chcesz, aby mogło na Ciebie liczyć i Tobie zaufać.
Zdiagnozowanie problemu – trudności w nauce najczęściej są efektem tego, co wydarzyło się wcześniej, a zdiagnozowanie przyczyny pomoże szybciej z nimi uporać. Najlepszym sposobem jest konfrontacja i dowiedzenie się, co powstrzymuje nastolatka przed nauką. Jeśli przyczyną jest trudność ze zrozumieniem i radzeniem sobie z poszczególnym materiałem – warto skorzystać z korepetycji. Inaczej sprawa wygląda, kiedy Twoje dziecko zmaga się z długotrwałym stresem lub innymi zaburzeniami. Być może w jego życiu dzieje się coś, czego jako rodzic nie jesteś świadomy.
Wspólna nauka – nastolatki po całym dniu spędzonym w szkole wykazują mniej więcej taki entuzjazm do odrabiania lekcji, jak dorosły do pracy zabieranej do domu. Ciężko wykrzesać w sobie chęci do dalszego działania, a często w grę wchodzi jeszcze materiał, którego dziecko może nie rozumieć. Usiądź ze swoją pociechą i pomóż jej rozwiązać zadania, które sprawiają najwięcej trudności. Może znasz materiały, np. filmy dokumentalne, które pozwolą w bardziej przystępny sposób przyswoić niezbędną wiedzę.
Nie zwiększaj presji – nie stawiaj dziecku zbyt wysokich oczekiwań od samego początku. Taka presja może paraliżować nastolatka i powodować jeszcze większy stres. Zamiast tego, starajcie się wypracować regularność za pomocą mniejszych celów. Bywa, że nastolatek ma problemy z nadawaniem priorytetów zadaniom do wykonania i przez Twoje wsparcie nauczy się osiągać więcej w dłuższej perspektywie. Nie miej oporów, aby z całego serca komplementować nawet najmniejsze osiągnięcia swojego dziecka i od czasu do czasu staraj się je motywować, aby pobudzić jego zainteresowanie. Bywa, że sami wychowani w systemie kar, zapominamy doceniać osiągnięcia dzieci, uważając je za oczywistość.
Unikaj karania – dlaczego kary nie są efektywne? Ośrodek, kary jest pobudzany w momencie kiedy grozi nam coś nieprzyjemnego. Pobudzając go za pomocą groźby motywujemy bardziej do ucieczki niż działania. Z kolei ośrodek nagrody kojarzy nam się z przyjemnościami. Wydziela się wtedy dopamina, która odpowiada za motywację do powtarzania danej czynności.
Jak to wykorzystać w motywacji do nauki? Załóżmy, że dziecko napisało sprawdzian na 60%. Karcąc, nie zmotywujesz go do poprawy wyników. Jednak jeśli ktoś usiądzie z dzieckiem i pokaże, co zrobiło dobrze i co należy poprawić, będzie miało więcej motywacji do działania.
Eksperci zalecają też podejście oparte na autonomii i własnym wyborze. Według raportu opublikowanego w „Journal of Educational Psychology”, uczniowie są znacznie bardziej zaangażowani i efektywni, gdy uznają naukę za osobistą wartość i są przekonani o jej znaczeniu dla ich przyszłości (Deci, Vallerand, Pelletier & Ryan, 1991). Dlatego kluczem do motywowania niechętnych do nauki nastolatków jest pomaganie im w zrozumieniu, jak edukacja może być związana z ich własnymi celami i pasjami. To może obejmować indywidualne konsultacje, projekty zorientowane na praktykę, a nawet metody nauczania spersonalizowanego, które dopasowują materiał do indywidualnych zainteresowań i umiejętności ucznia.Czasem jest ciężko się z tym pogodzić, ale nastolatek to już nie do końca dziecko, a mały dorosły, który potrzebuje tak samo wsparcia i ciepła bliskich w trudnych momentach jak i autonomii oraz samodzielności w podejmowaniu własnych decyzji. Dzięki temu łatwiej będzie mu znaleźć rozwiązanie problemów, z którymi się boryka.
Jednak są momenty, kiedy ta pomoc wychodzi poza kompetencje rodziców i trzeba zasięgnąć wsparcia profesjonalistów. Nie wahaj się szukać pomocy u psychologa czy psychoterapeuty w swoim mieście. Odpowiednia diagnoza i szybka reakcja pomoże Twojemu dziecku zmierzyć się z trudnościami.
Psychoterapię dla Młodzieży prowadzą:
Świetny napisane 🙂