Jak rozmawiać z nastolatkiem w depresji?

Kiedy Twoje dziecko jest małe, jako rodzic jesteś przyzwyczajony do wchodzenia w rolę super bohatera i ratowania pociechy, gdy tylko potrzebuje pomocy. Jednak, gdy Twoje dziecko dorasta, a jego problemy stają się bardziej złożone, musisz przejść do roli bardziej wspierającej, co może być trudne. Nawet bardzo. Dotyczy to zwłaszcza nastolatków zmagających się z depresją. W tym okresie rodzic staje się bardziej obserwatorem i towarzyszem życia, niż osobą mającą kontrolę nad tym, co się dzieje. Aby wiedzieć, jak rozmawiać z nastolatkiem, warto znać zmiany zachodzące w jego organizmie. To pomoże lepiej zrozumieć jego zachowanie i nie traktować przykrych słów i reakcji osobiście, nawet gdy reakcja Twojego dziecka boli i uderza najmocniej.

Jak zrozumieć nastolatka z depresją?

Dla dojrzewającego człowieka zmienia się dosłownie wszystko. Nie tylko to, jak zaczyna odbierać świat zewnętrzny, ale również to, co dzieje się wewnątrz. I nie jest to efekt jedynie burzy hormonów (która stanowi niewielką część zmian odbywających się w organizmie nastolatka), ale przede wszystkim neurobiologicznego chaosu, który ma miejsce w jego głowie. W tym okresie mózg dąży do balansu, eliminując nadmiar neuronów i wzmacniając te, które są używane. Dzieje się tak, aby poszczególne ośrodki w mózgu potrafiły się ze sobą łączyć i komunikować. Cały ten proces stanowi odwrotność harmonii i równomierności, i dzieje się jakby od tyłu. W pierwszej kolejności zaczyna się od struktur, które są odpowiedzialne za pierwotne emocje, takie jak lęk, agresję, strach, przerażenie, ale również ekscytację i przyjemność. Dopiero później przychodzi czas na dojrzewanie kory przedczołowej, która pozwala te emocje zrozumieć, świadomie przeżyć i kontrolować.

Emocjonalność nastolatka przypomina wtedy kolejkę górską, a efektem jest większa impulsywność i brak myślenia o konsekwencjach. Jest to najzupełniej normalne zjawisko. Najintensywniejszym okresem jest czas między 12 a 17 rokiem życia. Wtedy Twoje dziecko jest najbardziej wrażliwe, a ryzyko występowania zaburzeń – największe. Depresja dotyka nastolatków znacznie częściej niż wiele osób zdaje sobie z tego sprawę.

Narodowy Fundusz Zdrowia podaje, że liczba niepełnoletnich osób leczących się na depresję wzrosła o 120% w trakcie kilku ostatnich lat. Raport UNICEF (Keeley i in., 2021) badający dobrostan dzieci również nie pozostawia wątpliwości – 13% nastolatków mierzy się ze zdiagnozowanymi zaburzeniami psychicznymi. Średnio co czwarty nastolatek w Polsce będzie cierpiał na depresję w pewnym momencie swojego życia. Można ją wyleczyć, ale warunkiem jest otrzymanie pomocy.

Jak rozpoznać depresję u nastolatka?

Depresja u nastolatków to nie tylko zły nastrój; to poważna choroba, która zbagatelizowana, może doprowadzić nawet do śmierci. Na szczęście rodzice, ich miłość, przewodnictwo i wsparcie mogą w bardzo dużym stopniu pomóc Twojemu dziecku pokonać depresję i powrócić na właściwe tory. Postaraj się zrozumieć, że nastolatkom bywa bardzo trudno i one same nie wiedzą i nie rozumieją tego, co się z nimi dzieje i często tracą nad tym kontrolę.

Objawy depresji u nastolatków różnią się od tych, które znamy z kampanii informacyjnych dla dorosłych. Są one często wręcz niewidzialne. Najważniejsze jest, by jako rodzic być uważnym na zmiany. Warto obserwować trzy kluczowe obszary:

• przeżywanie emocji,
• sposób myślenia dziecka,
• jego aktywność i zachowanie.

Depresję można rozpoznać, gdy wśród przeżywanych emocji dominują smutek, brak nadziei, rezygnacja, złość, niepokój, drażliwość i lęk. Nastolatek z depresją myśli negatywnie o sobie, świecie, swoim otoczeniu i przyszłości. Objawy depresji to nie tylko długotrwałe obniżenie nastroju, ale również mniej oczywiste symptomy, takie jak problemy z koncentracją, zniechęcenie i drażliwość. Każda zmiana w wyżej wymienionych obszarach może być sygnałem depresji. Jeżeli zauważysz niepokojące zachowania utrzymujące się dłużej niż kilka tygodni, to znak, że warto zainterweniować.

Jak rozmawiać z nastolatkiem z depresją?

Zmiana podejścia i brak odbierania zachowania dziecka jako personalnego ataku mogą być niezwykle pomocne. To ułatwi zauważenie cierpienia człowieka, który jest w trudnym procesie zmiany. Przygotuj się na konfrontację z mieszaniną rozczarowania, lęku i goryczy. Wymiana zdań, choć trudna, to najlepszy sposób na okazanie wsparcia.

Nie unikaj trudnych tematów; rozmawiaj otwarcie, sygnalizując swój niepokój i chęć pomocy. Traktuj swoje dziecko z szacunkiem i życzliwością. Unikaj krytyki i bagatelizowania przeżywanych problemów. W razie potrzeby, daj przestrzeń i wróć do rozmowy, kiedy emocje opadną.

Nastolatki inaczej interpretują emocje i intencje. Nie jest to efekt złośliwości czy buntu, ale wynika to z procesu dojrzewania. Oto kilka wskazówek, jak można podejść do rozmowy:

• Pokaż, że rozumiesz uczucia swojego dziecka. Zamiast mówić „Nie przesadzaj”, powiedz: „Rozumiem, że jest Ci ciężko”.
• Bądź cierpliwy. Nawet jeśli twoje dziecko odmówi rozmowy, pokaż, że jesteś przy nim.
• Słuchaj bez krytykowania i pouczania, gdy Twoje dziecko zacznie mówić.
• Pokaż, że jesteś z nim zawsze i bezwarunkowo.

Podczas nawiązywania dialogu, mniej znaczy często więcej. Skup się na słuchaniu i obserwacji; może to pomóc otworzyć się wycofanemu nastolatkowi.

Unikaj zadawania zbyt dużej ilości pytań. Spędzaj czas z nastolatkiem i obserwuj, jak zachowuje się podczas wspólnych aktywności. W swojej książce „Przyjaciele. O prawdziwej mocy naszych najważniejszych relacji”, Robin Dunhar zwrócił uwagę na różnicę w tym, co łączy przyjaźń między dziewczynami, a co między chłopcami. Według badań, to rozmowy budują więź między dziewczynami, natomiast chłopców łączy wspólne działanie.

Najważniejsze w rozmowie z nastolatkiem jest kierowanie się empatią i zrozumieniem. Rozmowa powinna być skoncentrowana na identyfikacji problemu i uświadomieniu dziecku, że jego problemy są realne.

Czego unikać, kiedy podejrzewasz u dziecka depresję?

Czasem, nawet z najlepszymi intencjami, możemy pogorszyć sytuację. Oto kilka rzeczy, których należy unikać:

• Nadopiekuńczość: wyręczanie go we wszystkim i ciągłe martwienie się.
• Odwlekanie: depresja to poważna choroba, która wymaga profesjonalnej pomocy. Nie można oczekiwać, że jedna rozmowa wszystko zmieni albo, że „to minie”
• Krytykowanie objawów choroby: bunt, kłótliwość i inne objawy są częścią choroby.
• Nie próbuj rozweselać na siłę: może to być odebrane jako lekceważenie problemu.
• Nie zmuszaj: może Ci się wydawać, że wyjście z domu pomoże, ale to może być zbyt trudne dla osoby chorej.
• Nie szukaj winnych: depresja to choroba, która może dotknąć każdego, niezależnie od przeszłości.

Komunikacja z nastolatkami jest trudna, a rodzice często muszą się jej uczyć samodzielnie. Warto skupić się na pozytywnych aspektach i zachować cierpliwość. Badania przeprowadzone na Uniwersytecie Brighama Younga w Utah pokazują, że karanie nie jest skuteczne, a pozytywne wzmocnienie działa na korzyść relacji.

Kluczem jest zrozumienie i docenienie, a nie ocenianie i karanie. Nastolatki są mniej doświadczone i potrzebują wsparcia, ale nie -całkowitej samodzielności, tej jeszczesięnie nauczyły.

W okresie dojrzewania relacje z rodzicami są kluczowe. Są też liczne wyzwania: obciążenie nauką, problemy z rówieśnikami i hormony. Twoje wsparcie, ale i jednocześnie profesjonalna psychoterapia dla młodzieży mogą być w tym przypadku niezastąpione.

Jeśli potrzebujesz pomocy, zadzwoń do naszego centrum w Poznaniu lub umów się na wizytę u psychoterapeuty młodzieży przez kalendarz online.